Trung Quốc dẫn đầu chuyển đổi xe điện với nhiều thành tựu lẫn thách thức, để lại bài học quan trọng cho Việt Nam trong hành trình xanh hóa giao thông.
Chuyển đổi xe điện tại Trung Quốc
Trung Quốc không đơn thuần hỗ trợ xe điện mà đã đặt nó vào trung tâm của chiến lược tái cấu trúc ngành ô tô, kết nối chặt chẽ với mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Nổi bật trong đó là cơ chế tín chỉ “xe năng lượng mới” (New Energy Vehicle - NEV) được áp dụng từ năm 2018, buộc các hãng xe truyền thống phải bán đủ tỷ lệ xe điện hoặc mua lại tín chỉ từ đơn vị khác. Cơ chế này tạo ra áp lực thị trường rõ rệt, thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi thay vì phụ thuộc vào khuyến khích hành chính.
Trung Quốc đã dành hơn một thập kỷ để thúc đẩy xe điện trở thành nền tảng trong chiến lược giảm phát thải và tái cấu trúc ngành công nghiệp ô tô. (Ảnh minh họa)
Chính sách ưu đãi tài chính của Trung Quốc bao gồm trợ giá trực tiếp, miễn thuế và cấp biển số linh hoạt, được áp dụng có thời hạn để thúc đẩy doanh số xe điện tại các đô thị lớn. Đồng thời, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), quốc gia này đã xây dựng mạng lưới hàng triệu trạm sạc công cộng, trong đó hơn 85% là trạm sạc nhanh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng xe điện trên diện rộng.
Bên cạnh đó, để mở rộng thị trường xe điện ra vùng nông thôn, Trung Quốc triển khai chiến dịch “99 mẫu xe về nông thôn”. Chiến dịch này bao gồm các hoạt động lái thử xe ngay tại các làng quê, kèm theo gói tín dụng ưu đãi và khuyến mãi trực tiếp từ nhà sản xuất nhằm khuyến khích người dân tiếp cận và sử dụng xe điện.
Báo cáo của tổ chức ORCA Asia cho biết, quốc gia này cũng chiếm khoảng 70% sản lượng pin lithium-ion toàn cầu. Ngoài ra, Trung Quốc còn là quê hương của hàng trăm công ty sản xuất EV, bao gồm các ông lớn như BYD và CATL đang mở rộng mạnh ra thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, tốc độ phát triển nhanh chóng cũng kéo theo hệ lụy. Việc quá nhiều doanh nghiệp cùng tham gia thị trường với kỳ vọng tăng trưởng liên tục đã khiến ngành EV Trung Quốc đối mặt với tình trạng dư thừa công suất. Theo hãng tư vấn AlixPartners, các nhà máy hiện có thể sản xuất tới 50 triệu xe mỗi năm, gấp đôi khả năng hấp thụ thực tế của thị trường trong nước. Hệ quả là cuộc chiến giá cả khốc liệt diễn ra, đe dọa lợi nhuận và thậm chí sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp.
Cuộc khủng hoảng này khiến ngành EV Trung Quốc đang bước vào giai đoạn thanh lọc, buộc các công ty phải cải thiện năng lực cạnh tranh thật sự thay vì dựa vào trợ cấp. Chính phủ Trung Quốc cũng từng bước rút bớt hỗ trợ tài chính, để lại sân chơi cho thị trường quyết định.
Bài học nào cho Việt Nam?
Với Việt Nam, nơi thị trường xe xanh đang ngày một tăng trưởng, bài học từ Trung Quốc là rất giá trị, cả về điều nên làm lẫn điều cần tránh.
Trước hết, cần có tầm nhìn dài hạn và thống nhất về vai trò của xe điện trong chiến lược tăng trưởng xanh, tích hợp vào quy hoạch giao thông, năng lượng và công nghiệp. Cùng với đó, Việt Nam nên thiết kế các chính sách ưu đãi có thời hạn rõ ràng, ví dụ như miễn lệ phí trước bạ, giảm thuế linh kiện trong 3–5 năm đầu, nhưng kèm theo lộ trình rút dần để tránh tạo ra sự lệ thuộc.
Thứ hai, việc đầu tư hạ tầng sạc nên đi kèm quy hoạch cân đối, thay vì chỉ tập trung ở đô thị lớn. Trạm sạc nhanh cần được bố trí tại các tỉnh, khu công nghiệp, các tuyến quốc lộ và bến xe liên tỉnh. Với phương tiện xanh tiềm năng ở Việt Nam là xe máy điện, mô hình đổi pin nhỏ gọn đặc biệt tại các khu vực có điện mặt trời áp mái là một giải pháp khả thi.
Thứ ba, bài học lớn nhất từ Trung Quốc có lẽ là tránh chạy theo số lượng. Việt Nam cần quy hoạch năng lực sản xuất phù hợp với quy mô thị trường nội địa và quốc tế, nhất là trong lĩnh vực pin, nơi đầu tư quá mức dễ dẫn đến dư thừa. Đồng thời, cần khuyến khích đổi mới công nghệ, liên doanh phát triển pin, phần mềm điều khiển và hỗ trợ các startup nội địa, nhưng không để xảy ra tình trạng “bong bóng đầu tư”.
Cuối cùng, chiến lược mở rộng từ nông thôn như Trung Quốc có thể phù hợp với Việt Nam nếu đi kèm tín dụng tiêu dùng, dịch vụ hậu mãi hợp lý và cơ sở hạ tầng đủ dùng. Đây có thể là bước đi chiến lược để vừa mở rộng thị trường, vừa thử nghiệm các mô hình kinh doanh EV linh hoạt hơn.
Chuyển đổi sang xe điện không đơn giản chỉ là thay đổi phương tiện, mà là cuộc chuyển đổi lớn về hạ tầng, công nghiệp và tư duy thị trường. Trung Quốc đã chứng minh điều đó với cả những thành công rực rỡ và bài học đắt giá. Việt Nam có cơ hội lớn để học hỏi và lựa chọn một lộ trình phù hợp, bền vững hơn cho chính mình.
Theo Diễn đoàn doanh nghiệp
.jpg)
diendandoanhnghiep.vn
Chuyển đổi xe điện tại Trung Quốc
Trung Quốc không đơn thuần hỗ trợ xe điện mà đã đặt nó vào trung tâm của chiến lược tái cấu trúc ngành ô tô, kết nối chặt chẽ với mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Nổi bật trong đó là cơ chế tín chỉ “xe năng lượng mới” (New Energy Vehicle - NEV) được áp dụng từ năm 2018, buộc các hãng xe truyền thống phải bán đủ tỷ lệ xe điện hoặc mua lại tín chỉ từ đơn vị khác. Cơ chế này tạo ra áp lực thị trường rõ rệt, thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi thay vì phụ thuộc vào khuyến khích hành chính.
Trung Quốc đã dành hơn một thập kỷ để thúc đẩy xe điện trở thành nền tảng trong chiến lược giảm phát thải và tái cấu trúc ngành công nghiệp ô tô. (Ảnh minh họa)
Chính sách ưu đãi tài chính của Trung Quốc bao gồm trợ giá trực tiếp, miễn thuế và cấp biển số linh hoạt, được áp dụng có thời hạn để thúc đẩy doanh số xe điện tại các đô thị lớn. Đồng thời, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), quốc gia này đã xây dựng mạng lưới hàng triệu trạm sạc công cộng, trong đó hơn 85% là trạm sạc nhanh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng xe điện trên diện rộng.
Bên cạnh đó, để mở rộng thị trường xe điện ra vùng nông thôn, Trung Quốc triển khai chiến dịch “99 mẫu xe về nông thôn”. Chiến dịch này bao gồm các hoạt động lái thử xe ngay tại các làng quê, kèm theo gói tín dụng ưu đãi và khuyến mãi trực tiếp từ nhà sản xuất nhằm khuyến khích người dân tiếp cận và sử dụng xe điện.
Báo cáo của tổ chức ORCA Asia cho biết, quốc gia này cũng chiếm khoảng 70% sản lượng pin lithium-ion toàn cầu. Ngoài ra, Trung Quốc còn là quê hương của hàng trăm công ty sản xuất EV, bao gồm các ông lớn như BYD và CATL đang mở rộng mạnh ra thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, tốc độ phát triển nhanh chóng cũng kéo theo hệ lụy. Việc quá nhiều doanh nghiệp cùng tham gia thị trường với kỳ vọng tăng trưởng liên tục đã khiến ngành EV Trung Quốc đối mặt với tình trạng dư thừa công suất. Theo hãng tư vấn AlixPartners, các nhà máy hiện có thể sản xuất tới 50 triệu xe mỗi năm, gấp đôi khả năng hấp thụ thực tế của thị trường trong nước. Hệ quả là cuộc chiến giá cả khốc liệt diễn ra, đe dọa lợi nhuận và thậm chí sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp.
Cuộc khủng hoảng này khiến ngành EV Trung Quốc đang bước vào giai đoạn thanh lọc, buộc các công ty phải cải thiện năng lực cạnh tranh thật sự thay vì dựa vào trợ cấp. Chính phủ Trung Quốc cũng từng bước rút bớt hỗ trợ tài chính, để lại sân chơi cho thị trường quyết định.
Bài học nào cho Việt Nam?
Với Việt Nam, nơi thị trường xe xanh đang ngày một tăng trưởng, bài học từ Trung Quốc là rất giá trị, cả về điều nên làm lẫn điều cần tránh.
Trước hết, cần có tầm nhìn dài hạn và thống nhất về vai trò của xe điện trong chiến lược tăng trưởng xanh, tích hợp vào quy hoạch giao thông, năng lượng và công nghiệp. Cùng với đó, Việt Nam nên thiết kế các chính sách ưu đãi có thời hạn rõ ràng, ví dụ như miễn lệ phí trước bạ, giảm thuế linh kiện trong 3–5 năm đầu, nhưng kèm theo lộ trình rút dần để tránh tạo ra sự lệ thuộc.
Thứ hai, việc đầu tư hạ tầng sạc nên đi kèm quy hoạch cân đối, thay vì chỉ tập trung ở đô thị lớn. Trạm sạc nhanh cần được bố trí tại các tỉnh, khu công nghiệp, các tuyến quốc lộ và bến xe liên tỉnh. Với phương tiện xanh tiềm năng ở Việt Nam là xe máy điện, mô hình đổi pin nhỏ gọn đặc biệt tại các khu vực có điện mặt trời áp mái là một giải pháp khả thi.
Thứ ba, bài học lớn nhất từ Trung Quốc có lẽ là tránh chạy theo số lượng. Việt Nam cần quy hoạch năng lực sản xuất phù hợp với quy mô thị trường nội địa và quốc tế, nhất là trong lĩnh vực pin, nơi đầu tư quá mức dễ dẫn đến dư thừa. Đồng thời, cần khuyến khích đổi mới công nghệ, liên doanh phát triển pin, phần mềm điều khiển và hỗ trợ các startup nội địa, nhưng không để xảy ra tình trạng “bong bóng đầu tư”.
Cuối cùng, chiến lược mở rộng từ nông thôn như Trung Quốc có thể phù hợp với Việt Nam nếu đi kèm tín dụng tiêu dùng, dịch vụ hậu mãi hợp lý và cơ sở hạ tầng đủ dùng. Đây có thể là bước đi chiến lược để vừa mở rộng thị trường, vừa thử nghiệm các mô hình kinh doanh EV linh hoạt hơn.
Chuyển đổi sang xe điện không đơn giản chỉ là thay đổi phương tiện, mà là cuộc chuyển đổi lớn về hạ tầng, công nghiệp và tư duy thị trường. Trung Quốc đã chứng minh điều đó với cả những thành công rực rỡ và bài học đắt giá. Việt Nam có cơ hội lớn để học hỏi và lựa chọn một lộ trình phù hợp, bền vững hơn cho chính mình.
Theo Diễn đoàn doanh nghiệp
Chuyển đổi xe điện tại Trung Quốc và bài học cho Việt Nam
Trung Quốc dẫn đầu chuyển đổi xe điện với nhiều thành tựu lẫn thách thức, để lại bài học quan trọng cho Việt Nam trong hành trình xanh hóa giao thông.
diendandoanhnghiep.vn